Op de Europese mededingingsregels wordt toezicht gehouden door de Europese Commissie (EC) en, in Nederland, de Autoriteit Consument en Markt (ACM). Wordt er een overtreding van het kartelverbod geconstateerd? Dan kunnen er hoge boetes worden opgelegd, zowel aan de onderneming als aan werknemers. Maar welke bevoegdheden hebben de ACM en de EC? En hoe hoog zijn de boetes?
Bevoegdheden ACM
De ACM en EC hebben onder meer tot taak om de regels binnen het mededingingsrecht en het consumentenrecht te handhaven. Daarbij heeft de ACM verschillende vergaande bevoegdheden:
- Het (onaangekondigd) verrichten van bedrijfsbezoeken (ook wel dawn raid of inval genoemd) en invallen in woningen.
- Het opvragen en kopiëren van documenten.
- Het inzien en kopiëren van e-mails en WhatsApp-gesprekken.
- Het verhoren van medewerkers.
- Het verzegelen van bedrijfsruimtes.
In internationale onderzoeken werkt de ACM nauw samen met de EC en andere Europese mededingingsautoriteiten, bijvoorbeeld door onderzoeken en invallen in verschillende lidstaten met elkaar af te stemmen.
Medewerkingsplicht ACM
Ondernemingen en hun werknemers zijn in principe verplicht medewerking te verlenen aan de onderzoeken van de ACM. Zo mogen zij de toegang tot het pand niet weigeren en zijn zij verplicht wachtwoorden te verstrekken van computers en telefoons.. Ook mogen zij geen bewijsmateriaal achterhouden, wegmaken of vernietigen. Op overtreding van de medewerkingsplicht staan hoge boetes. Zo heeft de ACM een onderneming eind 2019 een boete van bijna € 2 miljoen opgelegd, omdat de werknemers van het bedrijf tijdens een bedrijfsinval WhatsApp-gesprekken hadden verwijderd en uit WhatsApp-groepen waren gestapt.
Overtreding kartelverbod: boetes voor ondernemingen
Als blijkt dat het kartelverbod is overtreden, kan de ACM geldboetes opleggen tot € 900.000 of, als dat meer is, tot 10% van de jaarlijkse groepsomzet. Als blijkt dat de overtreding meerdere jaren heeft geduurd, kan deze boete worden verhoogd tot 40% van de jaaromzet van de groep. Is het niet de eerste overtreding? Dan is kan de boete nog eens worden verdubbeld. Voor zaken met een grensoverschrijdend karakter kan ook de Europese Commissie boetes opleggen.
Andere risico’s
Naast het risico op hoge boetes, lopen ondernemingen die het kartelverbod overtreden verschillende andere risico’s:
- Reputatieschade.
- Strafrechtelijke vervolging. In sommige landen valt een overtreding van het kartelverbod onder het strafrecht, waarbij soms zelfs een gevangenisstraf mogelijk is.
- Civiele claims. Slachtoffers van een kartel (concurrenten en (in)directe afnemers) kunnen in een civiele procedure een schadevergoeding eisen voor geleden kartelschade.
- Nietigheid afspraken. Zijn er verboden kartelafspraken opgenomen in een overeenkomst? Dan zijn deze afspraken nietig, en kan er geen beroep op worden gedaan.
Overtreding kartelverbod: persoonlijke boetes
Niet alleen de onderneming, ook werknemers lopen het risico op hoge boetes bij overtreding van het kartelverbod. Opdrachtgevers (degenen die de instructie hebben gegeven om de overtreding te plegen) en feitelijk leidinggevers (inclusief personen die niet hebben ingegrepen terwijl zij kennis hadden van de overtreding en zeggenschap hadden over de gedraging) kunnen een boete krijgen van maximaal € 900.000. Denkt u eraan dat dit de situatie is in Nederland; in steeds meer landen binnen en buiten Europa wordt een overtreding als fraude gezien en dreigt ook gevangenisstraf.
Gedragingen van buiten de EU die effect hebben binnen de EU
Het Europese mededingingsrecht is ook van toepassing op verboden kartelafspraken die niet binnen de EU zijn gemaakt, maar wel binnen de EU effect hebben op de interne markt. Het is ook niet vereist dat de betrokken ondernemingen hun statutaire zetel in de EU hebben.
Clementieregeling
Bedrijven die uit een kartel willen stappen, of erachter komen dat zij ongemerkt een kartel hebben gevormd en daaruit willen stappen, kunnen clementie aanvragen bij de ACM en – in sommige gevallen – de EC. Deze mededingingsautoriteiten kunnen er dan voor kiezen om – afhankelijk van de timing van de melding en de bruikbaarheid van de informatie – geen boete op te leggen of een flinke korting te geven, tot wel 100%.
Conclusie
Voor ondernemingen is het niet altijd duidelijk of zij in strijd met het kartelverbod handelen. Daarom is het van belang om, als u wilt gaan samenwerken, altijd te laten controleren of u geen verboden afspraken maakt. Is de onderneming eenmaal onderwerp van onderzoek en wordt u geconfronteerd met een bedrijfsbezoek? Dan is het van belang dat u en uw werknemers dit onderzoek niet belemmeren. Als u hier vragen over heeft, kunt u altijd contact met ons opnemen. Ook als u overweegt gebruik te maken van de clementieregeling geven wij u graag strategisch advies en begeleiden u in de clementieprocedure.