In augustus 2017 heeft ACM een tweetal nieuwsberichten verspreid over haar recente corrigerende optreden in de markt van pakketreizen. Pakketreizen liggen momenteel onder de loep bij ACM. De verwachting is dat deze interesse nog enige tijd voort zal duren door de invoering van nieuwe (Europese) regelgeving in 2018, die voor ondernemers in de reisbranche veel veranderingen teweeg zal brengen.
ACM ‘corrigeert’ MediaMarkt en Kruidvat
MediaMarkt verkocht ‘Grand Prix arrangementen’ waarbij de klant een vooraf georganiseerde reis naar een Formule-1 wedstrijd boekt. Het arrangement omvat de vlucht, hotelovernachtingen, en een toegangsticket voor de desbetreffende Formule-1 wedstrijd.
Kruidvat verkocht reisvouchers voor € 89,99 per persoon. Tijdens de aankoop van de reisvoucher is de bestemming van de reis nog onbekend, de daadwerkelijke bestemming wordt pas bekend wanneer de consument de voucher online ‘verzilvert’.
ACM maakt zowel Mediamarkt (9 augustus 2017) als Kruidvat (23 augustus 2017) een aantal verwijten:
- Bij MediaMarkt was het onduidelijk welk bedrijf daadwerkelijk de reis organiseerde – dit wordt inmiddels beter aan de consument gecommuniceerd.
- Bij MediaMarkt moest tevens de wettelijk vereiste garantieregeling in geval van faillissement op orde worden gebracht.
- Bij Kruidvat hadden consumenten ten onrechte niet de mogelijkheid om de aankoop van de voucher binnen 14 dagen te herroepen als deze online werd gekocht.
- Bij Kruidvat moet de aanbieder van de vliegreizen – Flywise – haar garantieregeling verbeteren.
ACM houdt de komende periode extra in de gaten of MediaMarkt, Kruidvat, en andere aanbieders van pakketreizen zich aan de regels houden.
Nieuwe Europese regelgeving rondom pakketreizen
Momenteel zijn de Nederlandse wettelijke regels rondom het organiseren van pakketreizen gebaseerd op Europese richtlijn 90/314/EEG, een oude richtlijn die hoognodig aan vervanging toe is. Deze richtlijn, opgesteld in de jaren ’90, gaat uit van een consument die zijn pakketreizen boekt in een fysiek reisbureau met een grote stapel folders in de hand. De tijden zijn inmiddels echter veranderd. Pakketreizen worden tegenwoordig vaak online gekocht en door de consument ook zelf samengesteld. De ‘klassieke’ pakketreis (een kant-en-klare combinatie van ten minste twee verschillende soorten reisdiensten met weinig flexibiliteit wat betreft prijs en keuze) komt steeds minder voor.
Daarom komt Europa met richtlijn EU 2015/2302/EU, als opvolger van richtlijn 90/314/EEG. De lidstaten van de EU moeten deze richtlijn omzetten in nationale wetgeving. In Nederland buigt de Tweede Kamer zich hier momenteel over.
Het onderscheid tussen de verschillende regimes in de nieuwe richtlijn
De nieuwe richtlijn vergroot onder andere het toepassingsbereik van consumentenbescherming. Er worden namelijk drie regimes van reizigersbescherming geïntroduceerd: (1) de ‘traditionele’ pakketreis; de (2) ‘onderling verbonden onlineboekingsprocedure’; en (3) het ‘gekoppeld reisarrangement’.
Voor de traditionele pakketreis (regime 1) zal de volledige reizigersbescherming uit de nieuwe richtlijn gelden. Dit betekent dat de reisorganisator verantwoordelijk is voor de uitvoering van alle diensten binnen het gehele pakket.
Van de onderling verbonden onlineboekingsprocedure (regime 2) is sprake wanneer de consument op internet een reisdienst boekt en binnen 24 uur na de bevestiging van de eerste dienst een tweede reisdienst boekt. Vervolgens moeten de betrokken handelaren de gegevens van de consument onderling aan elkaar doorgeven. Als dit gebeurt, komt er een onderling verbonden onlineboekingsprocedure tot stand die dezelfde bescherming biedt als die onder regime 1, de traditionele pakketreis. Als de gegevens echter niet worden uitgewisseld binnen de hierboven genoemde voorwaarden, dan is er slechts sprake van een gekoppeld reisarrangement en dan geldt regime 3 (zie hierna).
Voor het gekoppelde reisarrangement (regime 3), geldt dat de reisorganisator slechts maatregelen moet nemen om de reiziger schadeloos te stellen bij insolventie van één van de reisorganisaties binnen het arrangement, en dat de reisorganisator verantwoordelijk is voor de repatriëring van reizigers, mocht dit nodig zijn. Dit is dus een lichter regime.
Uitbreiding toepassingsbereik: gevolgen
De uitbreiding van het toepassingsbereik naar ‘onderling verbonden onlineboekingsprocedures’ en ‘gekoppelde reisarrangementen’ is een belangrijke wijziging voor de praktijk. Doordat de richtlijn nu ook geldt voor deze twee situaties, wordt de eerste aanbieder in sommige gevallen verantwoordelijk voor de insolventiebescherming, repatriëring of uitvoering van diensten die tijdens of na de eerste boeking zijn geboekt.
Daarnaast moet de (reis)organisator onder de nieuwe regels aan de consument melden of hij een pakketreis dan wel een gekoppeld reisarrangement aanbiedt. Dit levert voor de ondernemer extra informatieverplichtingen op en brengt daardoor extra kosten met zich mee.
Punten van kritiek
Gevreesd wordt dat de implementatie van de nieuwe richtlijn voor onduidelijkheden zal zorgen. Doordat het niet altijd duidelijk is in de praktijk of een reis als een pakketreis, een onderling verbonden onlineboekingsprocedure of een gekoppeld reisarrangement gekwalificeerd moet worden, kan het bij online boekingen onduidelijk zijn voor de organisator welke mededelingen hij aan de consument moet doen en waar hij nu precies voor verantwoordelijk is. De consument kan dan incorrect worden geïnformeerd over zijn rechten.
Het niet correct informeren van de consument heeft echter ingrijpende gevolgen voor de aanbieder van een gekoppeld reisarrangement. Indien door een aanbieder van een gekoppeld reisarrangement niet aan de informatieverplichting is voldaan, geldt de volledige reizigersbescherming als ware er een pakketreis geboekt. De onderneming wordt dan voor de gehele uitvoering verantwoordelijk in plaats van louter voor de insolventiebescherming en de repatriëring (waarvoor hij in eerste instantie onder het regime van gekoppeld reisarrangement verantwoordelijk was.) ACM zal toezien op de handhaving van deze wet. ACM beschikt over de bevoegdheid om hoge boetes op te leggen aan ondernemingen die deze consumentenregels niet naleven.
Conclusie
Dat het beschermen van consumenten die reizen aanschaffen van belang is, blijkt uit de cijfers: in Nederland worden jaarlijks ongeveer drie miljoen pakketreizen geboekt door consumenten. Op 1 januari 2018 moet de nieuwe richtlijn 2015/2302/EU zijn geïmplementeerd in Nederland. Dat is goed nieuws voor de consument: de Nederlandse Implementatiewet richtlijn pakketreizen en gekoppelde reisarrangementen versterkt de bescherming van de consument. Ondernemingen moeten zich echter wel bewust zijn van de ruime reikwijdte van de nieuwe regels: er is sprake van extra verplichtingen, ook voor bedrijven die eerder niet onder de (oude) richtlijn pakketreizen vielen!